Hieronder volgt een beschrijving van de kenmerken van een moderne zeekajak. Er is zeer veel te vertellen over het ontwerp en de bouw van zeekajaks. Hier is gekozen om de veiligheidsaspecten te benadrukken.
| Variabele Scheg |
|
| |
Een variabele scheg is een 'zwaard' dat met behulp van een bedienings-mechanisme in diverse standen kan worden neergelaten of opgehaald. Een neergelaten scheg verandert de 'trim' van de zeekajak. De meeste zeekajaks 'loeven op'. Dit houdt in dat de zeekajak tijdens het varen naar de wind toe draait. Door correctieslagen, of door gebruik van een variabele scheg, kan de zeekajak op de gewenste koers worden gehouden. Indien bij een nieuwe zeekajak een variabele scheg optioneel is, dan wordt ten zeerste aangeraden toch te kiezen voor een variabele scheg. Goed ontworpen zeekajaks zijn weliswaar zonder variabele scheg te varen, maar dat vereist wel een goede vaartechniek en/of ervaring. En er gaat hoe dan ook energie zitten in de correctie slagen. Energie die de vaarder niet verbruikt als de variabele scheg gebruikt kan worden. Een variabele scheg is iets 'mechanisch' en kan beschadigd raken. Een zeekajak, en ook een vaarder, die ook zonder scheg koers kan houden geeft een veilig gevoel.
Een alternatief voor een variabele scheg is een roer. Nog meer dan een variabele scheg is een roer gevoelig voor beschadigingen. De meeste zeekajaks met een roer zijn niet ontworpen om, bij wind, zonder roer te varen. Het gebruik van een roer is niet bevorderlijk voor de ontwikkeling van 'gevorderde' vaartechnieken zoals bijvoorbeeld 'opkanten'. Wel of geen roer is ook een beetje 'cultureel' bepaald. In bepaalde werelddelen of vaargebieden zijn zeekajaks met roer zeker populair. De Nederlandse zeekajak cultuur is sterk beïnvloed door de zeer actieve en wereldwijd verspreide Engelse zeekajak cultuur en opleidings-programma's: het aanleren van goede vaartechnieken. Door een goede vaartechniek kan de uitval van de werking van een variabele scheg (of zelfs roer) door de vaarder zelf worden opgevangen.
|
| Schotten en luiken |
|
| |
Eén van de belangrijkste kenmerken van een moderne zeekajak is de aanwezigheid van waterdichte schotten en luiken. En juist dat kenmerk is van de buitenkant niet zo te zien. De afgesloten compartimenten worden weer toegankelijk door waterdichte luiken in het bovendek en vormen zo ook waterdichte bagageruimte. De waterdichte compartimenten vormen drijfvermogen ook al is een ander compartiment (of kuip) van de zeekajak vol met water gelopen. De luiken worden afgesloten met afneembare deksels.
Sommige fabrikanten leveren zeekajaks met grote rechthoekige luiken waarbij de deksels met gespen gezekerd worden. Voor zeekajak varen zijn dit soort luiken af te raden; ze sluiten te vaak niet waterdicht af. Ronde rubber luiken vormen tot nu toe de enige afsluiting die echt waterdicht is. Tegenwoordig ziet men ook grote ovale rubber luiken. Maar deze zijn minder waterdicht dan ronde rubber luiken.
Bij een goede zeekajak zijn de bagage compartimenten ook na een hele dag op ruwe zee en in de branding kurkdroog. Tegenwoordig worden bijna alle zeekajaks voorzien van een derde luik, ook wel 'dagluik' genoemd. Er bevindt zich dan ook een extra schot tussen het dagcompartiment en het achtercompartiment. Het idee bij een dagluik is dat de vaarder onderweg zelf dit luik kan openen voor bijvoorbeeld snacks, etc. Indien het dagluik bij zo een actie onverhoopt toch vol met water zou lopen, dan heeft dat door het extra schot geen gevolgen voor het achtercompartiment.
|
| Kuip |
|
| |
De kuip is de opening in de zeekajak waarin de vaarder zit. In de kuip bevinden zich een zitje, rugband, voetensteunen en soms een pomp. Daarnaast biedt de kuip vaak plaats voor diverse (veiligheids-) uitrusting die nat mag worden.
De kuip wordt waterdicht afgesloten door een spatzeil. Dit is een op maat van de kuip gemaakt kunststof of neopreen zeil dat, gedragen door de vaarder, met elastiek strak om de kuiprand wordt gespannen. Elk spatzeil moet een lus hebben waarmee het spatzeil onder alle omstandigheden snel kan worden losgetrokken.
|
| |
| Zitje |
| |
|
Zitjes zijn gemaakt van polyester, schuim of soms kunststof. Het vaarcomfort wordt voor een groot deel bepaald door het zitje. De vaareigenschappen van de zeekajak echter niet! Het beoordelen van de geschiktheid van de zeekajak uitsluitend op zitcomfort is een verkeerde benadering. Een probleem bij vooral beginnende vaarders is 'slapende benen' of kramp als gevolg van te weinig beweging van romp en benen tijdens het varen. Bij een juiste vaartechniek doet het hele lichaam mee. Als het probleem van de slapende benen of kramp aanhoudt, dan is het vervangen/aanpassen van het zitje te overwegen. In ruwere vaaromstandigheden is vooral het begrip 'bootcontact' van belang. Sommige vaarders passen het zitje achteraf aan of doen andere aanpassingen (met schuim) in de kuip om het bootcontact te verbeteren.
|
| |
| Rugband |
| |
|
Enerzijds moet een rugband comfortabel zijn en steun geven aan de onderrug. Anderzijds mag de rugband de bewegingsvrijheid tijdens het varen niet belemmeren. Het comfort van een rugband is iets persoonlijks. Veel vaarders passen de rugband na verloop van tijd aan naar persoonlijke wensen.
|
| Deklijnen en elastieken |
 |
| |
Langs de gehele zeekajak dient belijning te lopen waarmee men de zeekajak tijdens een redding kan vastpakken. Deze grijplijnen mogen niet gebruikt worden voor het tillen van een (zwaarbeladen) zeekajak. De dekfittingen zijn niet berekend op de enorme belasting van een beladen zeekajak. De belijning rondom mag geen elastiek zijn.
Door op diverse plaatsen over het dek elastiek te bevestigen kan uitrusting aan het dek bevestigd worden. Bijvoorbeeld een kaartenhoes, reservepeddels, etc. In ruwe zee, bijvoorbeeld branding, is elastiek niet voldoende; dan moet alles extra gezekerd worden om te voorkomen dat uitrusting van het dek spoelt.
|
| Draagklossen |
| |
|
Met handvaten aan vóór en achterpunt kan een (lege) zeekajak door twee personen gemakkelijk getild worden. De bevestiging van de handvaten moet zodanig zijn, of aangepast worden, dat de vingers niet bekneld kunnen raken.
|
| Pomp |
 |
| |
Omdat de kuip met behulp van waterdichte schotten is afgesloten van het vóór- en achterschip, is de kuip het enige gedeelte van de zeekajak dat vol met water kan lopen. Bijvoorbeeld nadat men is omgeslagen en de zeekajak heeft verlaten. Na een (zelf-) reddingsactie is de kuip soms nog vol met water. Door een (voet-) pomp te plaatsten kan de vaarder zelf water uit de kuip wegpompen.
Indien geen pomp vast gemonteerd is kan ook gebruik gemaakt worden van een los aan te schaffen handpomp of desnoods een hoosbakje en/of spons.
|
| Voetensteunen |
| |
| Voor een goed bootcontact zijn voetensteunen onontbeerlijk. Bijna alle zeekajaks zijn voorzien van verstelbare voetensteunen. Indien men een zeekajak nieuw besteld, kan vaak gekozen worden voor een 'schot op maat'. In dat geval worden geen verstelbare voetensteunen geplaatst, maar wordt het schot tussen de kuip en het voorcompartiment zodanig geplaatst dat de voeten van de vaarder hier tegen kunnen rusten. De voordelen van een 'schot op maat' zijn: |
 |
| - | De voeten vinden steun over een groter oppervlak; niet alleen op de voetensteunen. |
| - | Er is maximale bagageruimte beschikbaar in het voorcompartiment. |
| - | Een kleine gewichtsbesparing door niet gemonteerde voetensteunen. |
| Er kunnen ook nadelen zijn aan een 'schot op maat': |
| - | Langere mensen passen niet meer in de zeekajak. |
| - | Te kort bemeten (schoenen !) en het voorschot moet verplaatst worden. |
| Het veiligste is om bij een 'schot op maat' tien centimeter extra ruimte te nemen dan voor de beenlengte nodig is. Die extra ruimte kan opgevuld worden met blokken hard schuim of, nog veel nuttiger, plaats bieden aan een voetpomp. Het meest voorkomende type voetpomp voor zeekajaks heeft namelijk een montagediepte van tien centimeter. De ruimte links en rechts van de voetpomp is wat minder 'kritisch'; kan meer of minder opgevuld worden. |
| Kompas |
 |
| |
Veel zeekajaks hebben een uitsparing in het dek waarin een kompas kan worden gemonteerd.
Een alternatief voor een vast gemonteerd kompas is een los kompas dat met elastieken aan het dek wordt bevestigd.
|
| Polyester |
|
Polyester zeekajaks worden met de hand in een 'mal' gemaakt met polyester (soms carbon en/of Kevlar) matten en kunstharsen. Polyester zeekajaks zijn gevoeliger voor beschadigingen dan polyethyleen zeekajaks (zie hieronder). Het op de rotsen laten vallen van een beladen polyester zeekajak zal een 'zware' beschadiging opleveren. Polyester zeekajaks kunnen echter 'oneindig' lang goed gerepareerd worden. Een lekkage, als de oorzaak ervan is gevonden, kan redelijk eenvoudig permanent worden verholpen. Ook kunnen met enige zelf aangeleerde handigheid met het werken met polyester zelf grotere aanpassingen aan de zeekajak worden doorgevoerd. Polyester zeekajaks zijn duurder dan 'vergelijkbare' polyethyleen zeekajaks. Polyester zeekajaks gaan erg lang mee (meer dan 15 jaar).
|
| Polyethyleen (PE) |
|
PE zeekajaks worden machinaal vervaardigd. Vloeibaar plastic wordt in een mal geroteerd. In het engels heet dat proces 'roto-molding'. Het maken van een mal voor een PE zeekajak heeft hoge ontwerpkosten. Maar als de mal er eenmaal is, dan kunnen de PE zeekajaks goedkoop geproduceerd worden. De productiewijze maakt het moeilijk om scherpe vormen te maken. PE zeekajaks zijn in de aanschaf (veel) goedkoper dan vergelijkbare polyester zeekajaks. PE zeekajaks zijn over het algemeen zwaarder dan vergelijkbare polyester zeekajaks. PE zeekajaks kunnen tegen ruwe behandeling of een stootje, zoals bijvoorbeeld het slepen over rotsen en het laten vallen van de zeekajak. Daarentegen is een gat of slijtage bij een PE zeekajak zeer moeilijk of zelfs onmogelijk te repareren. Bij PE zeekajaks zijn de luikringen vrijwel altijd in de mal mee-gegoten. PE kajaks krimpen 'iets' na productie. Dit 'iets' is één van de redenen dat bij PE zeekajaks rubber luikdeksels niet zo goed waterdicht afsluiten met grotere kans op lekkage. In bijna alle PE zeekajaks worden de schotten gevormd door dikke blokken schuim die op hun plaats worden gehouden door lijm/kit. Door de beweeglijkheid in de romp van een PE zeekajak kunnen deze schotten gaan lekken; de lijm/kit laat los. Enkele fabrikanten van PE zeekajaks 'smelten' de schotten vast aan de romp. Deze aanpak heeft dit lekkage probleem niet. Een zeekajak die op de schotten lekt is bij reddingen op open water een enorm veiligheidsrisico. Op PE kan niet gelijmd worden. Alle voorzieningen op een PE zeekajak moeten al in de mal zitten of naderhand op de zeekajak worden vastgeschroefd; schroefgaten kunnen lekken. In het verleden ontbeerden PE zeekajaks elementaire veiligheids-voorzieningen die in de (polyester) zeekajak wereld inmiddels vanzelfsprekend waren. De laatste jaren zijn de PE zeekajaks aan een 'opmars' begonnen. De grote kans op een 'onoplosbaar' lekkage probleem, hetzij op de schotten, hetzij door de luiken, is op dit moment nog het enige echte nadeel van PE zeekajaks (veiligheidsrisico). PE zeekajaks kunnen bij warmte vervormen. Een op auto dakdragers vastgesjorde PE zeekajak kan op een warme zomerdag 'deuken' gaan vertonen op de drukpunten. Meestal gaan deze deuken er vanzelf weer uit. Er zijn ook ontwikkelingen waarbij kunststof platen in de vorm van een zeekajak (romp en dek) worden geperst.
|
| Traditionele materialen |
|
In Groenland werden zeekajaks traditioneel gemaakt van een met zeehondenhuid bespannen houten spanten frame; de zogenaamde 'skin-on-frame' zeekajak. Tegenwoordig is er een enorme opleving van het bouwen van zeekajaks volgens traditioneel ontwerp. Nu wordt het 'geraamte' bespannen met canvas dat na bespanning waterdicht wordt gemaakt. Er worden ook goede zeekajaks volledig van hout gemaakt. Dit kan door middel van dunne multiplex platen volgens het 'stitch-and-glue' principe. Ook worden zeekajaks gemaakt door dunne stroken hout aan elkaar te verlijmen volgens het 'strip-built' principe. Zeekajaks van traditionele materialen zijn bijna altijd zelfbouw, al dan niet op basis van een bouwpakket.
|
